Yaşlandıkça Beyin Fonksiyonunu Nasıl İyileştirirsiniz?

Yeni araştırmalar, yaşlandıkça bilişsel gerilemeyle mücadele etmek ve beyin fonksiyonlarını geliştirmek için etkili stratejileri ortaya çıkarıyor.

2021’de dünya genelinde 50 milyondan fazla kişi bunamadan etkilendi ve bu da 800 milyar ABD dolarını aşan maliyetlerle sonuçlandı. Demansın tedavisi zor olsa da, durumu ele alma yaklaşımında önemli bir dönüşüm meydana geldi.

Odak noktası, bilişsel yetenekleri geliştirmeyi ve potansiyel olarak demansın başlamasını geciktirmeyi amaçlayan farmakolojik olmayan ve yaşam tarzı müdahaleleri yoluyla risk altındaki bireyleri hedeflemeye doğru kaymıştır.

Hafif bilişsel bozukluk (HBB), önleyici stratejilerin ve erken tedavilerin uygulanması için uygun bir zaman sunarak, tipik bilişsel yaşlanma ile erken bunama arasında bir geçiş aşaması görevi görür.

Araştırmalar, hem aerobik egzersizin hem de direnç eğitiminin bağımsız olarak yaşlı erişkinlerde gelişmiş bilişe katkıda bulunduğunu göstermiştir. Ancak, bu iki yöntemi birleştirmenin ek faydalar sağlayıp sağlamadığı belirsizliğini koruyor.

Bilgisayar tabanlı bilişsel eğitim, zorlu ve uyarlanabilir görevler aracılığıyla bilişsel süreçleri devreye sokarak yaşlı yetişkinlerde biliş üzerinde olumlu etkiler de göstermiştir.

Ek olarak, egzersiz ve bilişsel eğitimin yanı sıra D vitamini takviyesinin, nöroprotektif özelliklerinden dolayı bilişi geliştirdiği öne sürülmüştür.

Bu nedenle, bu müdahalelerin çok alanlı bir tedavi olarak bir arada uygulanması, HBB’den demansa ilerlemeyi geciktirme potansiyeline sahiptir.

FINGER (Bilişsel Bozulmayı ve Sakatlığı Önlemek için Finlandiya Geriatrik Müdahale Çalışması) çalışması gibi sağlıklı yaşlı yetişkinler üzerinde yürütülen önceki çok alanlı müdahale denemeleri, bilişin iyileştirilmesinde birincil etkinlik göstermiştir.

Benzer şekilde, MAPT (Multidomain Alzheimer Prevention Trial) ve PREDIVA (Prevention of Dementia by Intensive Vascular Care) gibi çalışmalarda belirli yüksek riskli alt grupların post hoc analizleri pozitif sonuçlar göstermiştir.

Bununla birlikte, bilişsel olarak bozulmuş popülasyonlarda çok alanlı müdahalelerin etkinliği belirsizliğini koruyor. Örneğin, son MEDEX (Farkındalık Temelli Stres Azaltma, Sağlık Eğitimi ve Egzersiz) faktöriyel denemesi, öznel bilişsel kaygıları olan yaşlı yetişkinlerde farkındalık eğitimi ve egzersizi birleştirirken bilişte bir gelişme göstermede başarısız oldu.

MCI popülasyonlarında, egzersizi diğer müdahalelerle birleştiren çok alanlı denemeler karışık sonuçlar vermiştir. Özellikle, önceki iki randomize faktöriyel deneme, egzersizi bilişsel eğitimle birleştirmenin, bilişi geliştirmede tek başına egzersizden daha az etkili olduğunu göstermiştir. Ek olarak, müdahaleleri takiben bilişsel iyileştirmelerin sürdürülebilirliği henüz belirlenmemiştir.

Bu belirsizlikleri ele almak için, MCI’li yaşlı erişkinlerde aerobik direnç egzersizleri, bilgisayar tabanlı bilişsel eğitim ve D vitamini takviyesinden oluşan çok alanlı bir müdahalenin bilişsel faydalarını değerlendirmek için SYNERGIC Denemesi (Egzersizleri Senkronize Etme, Yürüme ve Bilişte Çözümler) yürütüldü.

SYNERGIC Çalışması olarak bilinen bu randomize klinik çalışma, birden fazla merkezde yürütülen çift maskeli, fraksiyonel faktöriyel bir çalışmaydı. Aerobik direnç egzersizi, bilgisayarlı bilişsel eğitim ve D vitamininin biliş üzerindeki etkilerini değerlendirdi.

65-84 yaşları arasındaki HBB’li uygun katılımcılar 19 Eylül 2016 ile 7 Nisan 2020 arasında kaydedildi. Veri analizi, Şubat 2021’den Aralık 2022’ye kadar yapıldı.

Katılımcılar beş çalışma koluna randomize edildi ve 20 hafta boyunca tedavi gördü. 1. Kol egzersiz, bilişsel eğitim ve D vitamini dahil olmak üzere çoklu alan müdahalesini aldı. 2. Kol egzersiz, bilişsel eğitim ve plasebo D vitamini aldı. 3. Kol egzersiz, sahte bilişsel eğitim ve D vitamini aldı. 4. Kol egzersiz, sahte bilişsel eğitim ve plasebo D vitamini aldı.

Son olarak, kol 5, denge tonlama egzersizi, sahte bilişsel eğitim ve plasebo D vitamini alan kontrol grubu olarak görev yaptı. D vitamini rejimi, haftada üç kez uygulanan 10.000 IU dozundan oluşuyordu.

175 randomize katılımcıdan (ortalama yaş 73.1) [6.6] yıl ve 86 [49.1%] kadın), 144’ü (%82) müdahaleyi, 133’ü (%76) ise takibi 12. ayda tamamladı. 6. ayda, aerobik direnç egzersizi içeren tüm aktif kollar (1’den 4’e kadar olan kollar), kontrol grubuyla karşılaştırıldığında ADAS-Cog-13 skorlarında iyileşme gösterdi (ortalama fark, -1,79 puan; %95 GA, -3,27 ila -0,31 puan; P = 0,02; d = 0,64).

Tek başına egzersizi (kol 3 ve 4) bilişsel eğitimle (kol 1 ve 2) birleştirilmiş egzersizle karşılaştırırken, ikincisi ADAS-Cog-13 puanlarında üstün bir gelişme sağladı (ortalama fark, -1,45 puan; %95 GA, -2,70 ila -0,21 puan; P = 0,02; d = 0,39). Özellikle, D vitamini takviyesi önemli gelişmeler sağlamadı.

Sonuç olarak, çok alanlı müdahale (kol 1), kontrol grubuyla karşılaştırıldığında ADAS-Cog-13 puanlarında önemli bir iyileşmeye yol açtı (ortalama fark, -2,64 puan; %95 GA, -4,42 ila -0,80 puan; P = .005; d = 0.71). Ancak ADAS-Cog-Plus puanlarındaki değişiklikler anlamlılığa ulaşmadı.

Sonuç olarak, bu klinik araştırma, bazı sonuçlar tutarsız olsa da, sıralı bilgisayar tabanlı bilişsel eğitimle birlikte aerobik direnç egzersizleri uygulanan HBB’li yaşlı yetişkinlerin bilişte önemli bir gelişme yaşadıklarını gösterdi.

D vitamini takviyesi bir etki göstermedi.

Bu bulgular, aerobik direnç egzersizlerinin bilişsel eğitimle birlikte çok alanlı bir müdahalesinin, bilişi artırabileceğini ve MCI’li bireylerde demansın başlamasını potansiyel olarak geciktirebileceğini düşündürmektedir.

Kaynak: 10.1001/jamanetworkopen.2023.24465

Görsel Kredisi: Shutterstock